استاد ساوادا صفا1 در شهر گيفو2 واقع در بخش مركزي كشور ژاپن ديده به جهان گشود. پس از پايان تحصيلات دبيرستان و دانشگاه به مطالعه و تحقيق در آيين شينتو و شاخه‏هاي آن پرداخت و آثار گوناگوني در اين زمينه پديد آورد. در سن پنجاه سالگي، پس از مطالعه و تحقيق درباره تعاليم اسلامي، به دين مبين اسلام تشرف يافت و پس از هفت سال مذهب جعفري را برگزيد. از آن هنگام تاكنون كه در سن 76 سالگي به سر مي‏برد، با روحيه‏اي پرنشاط، به تلاش در راه رشد و اعتلاي اسلام و نشر معارف شيعه مشغول است. از مهم‏ترين اقدامات وي ترجمه قرآن كريم به زبان ژاپني در سه نوبت، و نيز نشر و تبليغ حديث ثقلين و احاديث اهل بيت عليهم السلام است.
استاد ساوادا كه براي شركت در هشتمين نمايشگاه بين‏المللي قرآن كريم به ايران سفر كرده بود، در بازديد از مركز ترجمه قرآن مجيد به زبان‏هاي خارجي در قم، گفت و گويي اختصاصي با مجله ترجمان وحي انجام داد، كه متن آن را در زير مي‏خوانيد. ترجمان وحي، از آقاي رضا مرادزاده كه در ترجمه و تنظيم اين گفت و گو همكاري و مساعدت كردند تشكر و قدرداني مي‏كند لطفا مختصري از شرح حال و تحصيلات خود را بيان كنيد من حاج محمد القائم ساوادا صفا، روز دوم ژانويه سال 1924 ميلادي در شهر گيفو واقع در بخش مركزي كشور ژاپن به دنيا آمدم. خانواده‏ام پيرو آيين رايج ژاپن، يعني بوديسم و شينتو، بودند. من نيز دوران كودكي تا ميانسالي را تحت تأثير انديشه مذهبي شينتو سپري كردم. دوران ابتدايي و سه سال اول متوسطه را در زادگاهم به كسب علم و دانش پرداختم و سه سال دوم متوسطه را در يك دبيرستان معروف در شهر كيوتو درس خواندم. آن دبيرستان مدتي پايگاه ارتش امريكا بود. بيشتر افراد سرشناس، از جمله چند تن از نخست وزيران ژاپن از آن دبيرستان فارغ‏التحصيل شده‏اند. تحصيلات متوسطه‏ام در سال 1945 به پايان رسيد و پس از آن وارد دانشگاه توكيو شدم. در اين دانشگاه در رشته‏هاي حقوق قضايي و علوم سياسي تحصيل كردم و در سال 1950 فارغ‏التحصيل شدم. ده سال پس از پايان تحصيلات دانشگاهي، مطالعات و پژوهش‏هاي فراواني در آيين شينتو انجام دادم كه دستاورد آن چاپ و نشر چندين جلد كتاب در اين زمينه بود. برخي از آثار من در اين دوره به زبان ژاپني عبارتند از: چگونه مي‏توان فرمانرواي ژاپن شد؟؛3 راه چگونگي تجديد حيات ژاپن4؛ ايناري (خلقت)؛5 دموكرات مسيحي.6 "شينتو شورايين" و "ايناري" دو فرقه مهم از آيين شينتو هستند كه پيروان زيادي در ژاپن دارند. من سال‏هاي متمادي در راه درك و نشر معني و مفهوم دقيق ايناري تلاش كردم. در ژاپن هيچ كس به اندازه من از اين فرقه آگاهي و شناخت ندارد. به همين جهت بود كه من كتاب ايناري را تأليف كردم.
پس از سال‏ها مطالعه و پژوهش در زمينه اديان و ملل گوناگون جهان، فرصتي نصيبم شد تا با تعدادي از مسلمانان ژاپن و كشورهاي اسلامي ارتباط داشته باشم. در تماس با اين دوستان احساس كردم گمشده دروني‏ام را كه سال‏ها به دنبال آن مي‏گشتم، يافته‏ام. پس از مدتي مطالعه و تحقيق پيرامون آيين آسماني اسلام، سرانجام آن را با آغوش باز پذيرفتم و شهادتين را در يكي از مساجد در حضور امام آن مسجد بر زبان جاري ساختم. اين اتفاق خجسته در 27 سال قبل، يعني در پنجاه سالگي برايم رخ داد. پس از آشناييِ بيشتر با فرايض اسلامي و مباني فقهي و اعتقادي اسلام دريافتم كه در ميان فرق و مذاهب گوناگون اسلامي تنها فرقه ناجيه، شيعه امامي اثنا عشري است. لذا با درك و بينش عميق و در هفتمين سال برخورداري از نعمت تشرف به اسلام و با توفيقي ديگر كه نصيبم شد، مذهب شيعه را برگزيدم. در حال حاضر بيش از بيست سال است كه تمام همّت خود را وقف نشر و گسترش تعاليم شيعه و معارف اسلامي و قرآني در كشور ژاپن كرده‏ام. تاكنون هشت بار به ايران سفر نموده‏ام. اكنون در شهر اوراوا7 در نزديكي توكيو زندگي مي‏كنم.
ورود اسلام به ژاپن و سطح آشنايي مسلمانان كنوني اين كشور را با مسائل اسلامي و قرآني چگونه ارزيابي مي‏كنيد؟ مي‏گويند كه اسلام سيصد سال قبل وارد ژاپن شده است، اما اين سخن قطعي نيست. من بر اساس شواهد علمي و مطالعاتي كه داشته‏ام، معتقدم كه اسلام 1300 سال قبل وارد ژاپن شده است. هنگامي كه امام علي بن ابي‏طالب عليه‏السلام در شهر كوفه تشكيل حكومت داد، هسته اصلي شيعيان در آن‏جا شكل گرفت؛ اما پس از شهادت حضرت علي(ع) و بر اثر افزايش ظلم و ستم حكام بني اميه، عده‏اي از شيعيان مجبور شدند به ساير مناطق مانند خراسان و ماوراءالنهر كوچ كنند. عده‏اي نيز با عبور از راه درياييِ خليج فارس و اقيانوس هند وارد سواحل جنوبي چين در جزيره هاينان، تايوان و ديگر نواحي جنوب و جنوب شرقي چين شدند. در آن زمان روابط دربار چين با ژاپن بسيار دوستانه بود و رفت و آمدهاي دريايي ميان دو كشور برقرار بود؛ از اين‏رو تعدادي از شيعيان از چين عازم ژاپن شدند و در منطقه‏اي به نام «ماتاگي»8 اقامت گزيدند. گروهي از دانشجويان دانشگاه توكيو در مورد ريشه واژه «ماتاگي» تحقيق كرده و سرانجام با كمك گرفتن از بخش فارسي دانشگاه به اين نتيجه رسيده‏اند كه ريشه «ماتاگي» از واژه عربي «متّقي» گرفته شده است. اكنون در نزديكي محله «ماتاگي» يك پارك ملي به نام «نيكو»9 وجود دارد. داخل اين پارك زيبا و بزرگ، پنج كوه به نام «تاروياما»10، «نان تاي سَن»11، «نيو هو زَن»12، «داي شن مي شي»13 و «شو شن مي شي»14 قراردارد، كه از گذشته‏هاي دور شايع بود كه اين پنج كوه به ترتيب، نماد پنج تن آل عبا، يعني رسول اكرم، امام علي، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسين عليهم السلام هستند. يك راهب بزرگ ژاپني به نام «كوبوداشي»15 در يكي از معابد اطراف اين پنج كوه مشغول فعاليت‏هاي مذهبي بوده و مي‏گويند كه معلومات زيادي درباره پنج تن داشته است. در حال حاضر، در اطراف اين پنج كوه، معابد بودايي و شينتو شورايين وجود دارد. يكي از آثار مكتوب من درباره پنج تن است كه در ژاپن چاپ و منتشر شده است.
در حال حاضر، تعدادي از مسلمانان مهاجر از كشورهاي تركيه، پاكستان، مالزي، اندونزي، چين، بنگلادش، عراق، مصر و ايران در ميان مسلمانان ژاپني زندگي مي‏كنند و حضور اين افراد باعث رشد و رونق اسلام در ژاپن شده است. تعداد مسلمانان ژاپن هفتاد هزار نفر است كه حدود ده هزار نفر آنها شيعه و بقيه از اهل سنت‏اند. انجمن اسلامي ژاپن يك مركز مهم اسلامي در توكيو به شمار مي‏رود كه با تلاش من پيش از گرايش به تشيع و نيز با همكاري تعدادي ديگر از دوستان شكل گرفت. اين انجمن با «رابطة العالم الاسلامي» در مكه ارتباط دارد و كتاب‏هاي ديني بسياري را چاپ و در ميان مسلمانان ژاپن منتشر كرده است.
بيشتر مسلمانان كنوني ژاپن اطلاعاتي سطحي و محدود از اسلام دارند و چون بر تلاوت متن عربي قرآن قادر نيستند، تنها ترجمه قرآن را قرائت مي‏كنند.
چطور شد كه به فكر ترجمه قرآن كريم افتاديد؟ پس از عمري زندگي در ميان مردم ژاپن و ارتباط گسترده با آنان، و نيز سال‏ها تلاش در راه نشر و اعتلاي اسلام، به ويژه معارف و فضايل اهل بيت عليهم السلام، به اين نكته پي بردم كه از يك سو آگاهي مسلمانان ژاپن از مفاهيم اسلامي و قرآني بسيار اندك است، و از سوي ديگر اكثريت آنان از حديث معروف ثقلين و آياتي كه در شأن اهل بيت عليهم السلام نازل شده است هيچ اطلاعي ندارند. با وجود اين كه پيش از من قرآن كريم چندين بار به زبان ژاپني ترجمه و منتشر شده بود، اما من احساس مي‏كردم كه در زمينه ترجمه قرآن با نگرش به حديث ثقلين و فضايل اهل بيت عليهم السلام خلأيي بزرگ وجود دارد. علاوه بر اين، ترجمه‏هاي قبلي از نظر كيفيت و كميت داراي كاستي‏هاي گوناگوني هستند؛ از اين رو وظيفه خود دانستم كه به تكليف شرعي خود، يعني نگارش ترجمه‏اي جديد از قرآن كريم به زبان ژاپني، عمل كنم.
هنگام ترجمه قرآن چه انديشه و احساسي داشتيد و از چه منابعي استفاده كرده‏ايد؟ هنگام ترجمه قرآن احساس خوشحالي و نشاط فراواني داشتم و خداوند بزرگ را براي اين توفيقي كه نصيبم شده بود سپاسگزاري مي‏كردم. بي‏ترديد، انتقال جاذبه قرآن و مفاهيم عميق و ژرف آن به زبان ديگر كاري بس دشوار است، و به همين سبب، من پيوسته از خداوند سبحان و امامان معصوم عليهم السلام استعانت مي‏جستم و از آنان مي‏خواستم كه مرا در انتقال صحيح اين معاني درخشان و بي‏پايان ياري كنند. در همه مراحل پر فراز و نشيب ترجمه احساس مي‏كردم كه دستي از غيب مرا در ادامه اين راه كمك مي‏كند. قطعا تحقق اين امر مهم جز با مدد الهي و توجهات خاندان رسالت به ويژه امام زمان عليه السلام ممكن نبود.
آيا شما قرآن را از زبان عربي ترجمه كرده‏ايد يا از زبان‏هاي ديگر؟ من قرآن كريم را به طور مستقيم از عربي ترجمه كردم. از آن جا كه من ساليان درازي مشغول تحقيق و نگارش كتب مذهبي به زبان ژاپني بودم، فكر مي‏كنم از قلم توانايي برخوردار باشم.
پس از اين كه به دين مبين اسلام گرويدم، به مطالعه و پژوهش در خصوص علوم و معارف اسلامي پرداختم و قلم خود را در راه نشر و ترويج علوم اسلامي و قرآني به خدمت گرفتم و چندين كتاب به رشته تحرير درآوردم. برخي از آثار اسلامي من در اين دوره عبارتند از: پنج كوه واقع در نيكّو، نماد پنج تن(ع)؛ نارا بيانگر عظمت و بزرگي پيامبر اسلام(ص)؛ ايناري نشانگر درخشش اسلام.
آيا در ترجمه قرآن كسي با شما همكاري داشته يا آن را به تنهايي انجام داده‏ايد؟ من قرآن كريم را به تنهايي ترجمه كرده‏ام؛ اما فرزند ارشدم ابراهيم ساوادا، در ويرايش، مقابله و اصلاح آن كمك‏هاي فراواني به من كرده است. فرزندم ابراهيم چند روز پس از رحلت امام خميني«قدس سره» وارد قم شد و مدت شش سال در اين شهر به تحصيل علوم اسلامي و حوزوي اشتغال داشت. پس از پايان تحصيلات خود به توكيو برگشت. در آن زمان من در توكيو اقامت داشتم. او دو سال در توكيو ماند و پس از مدتي مجددا به قم برگشت و دو سال ديگر نيز به تحصيلات خود در اين شهر ادامه داد. من و فرزندم از سال 1980 تا كنون با مجمع جهاني اهل بيت عليهم السلام ارتباط داريم و چندين بار در اجلاس‏هاي اين مجمع در تهران و قم شركت كرده‏ايم. در يكي از جلسات، درباره تأسيس مركز اهل بيت عليهم السلام در ژاپن، با مسئولين مجمع گفت و گو كردم كه اين پيشنهاد با استقبال و حمايت آنان روبه‏رو شد. به دنبال اين حمايت‏هاي معنوي، در سال 1990 مركز اهل بيت عليهم السلام را در ژاپن تأسيس كردم. در حال حاضر، فرزندم ابراهيم رياست اين مركز را بر عهده دارد. سه سال قبل، ابراهيم تفسير سوره حمد آيت اللّه‏ العظمي خامنه‏اي را به زبان ژاپني ترجمه كرد و از من خواست تا آن را ويرايش كنم. او اكنون با كمك دوستانش مشغول تدوين ترجمه و تفسيري جديد از قرآن كريم به زبان ژاپني است.
به نظر شما يك ترجمه خوب كه بتواند مورد استفاده قرار گيرد چگونه ترجمه‏اي است؟ فكر مي‏كنم مترجم قرآن بايد از شرايط زير برخوردار باشد تا ترجمه‏اش مورد استقبال همگان قرار گيرد:
1. درك عميقي از مفاهيم و معاني كلام خدا داشته باشد.
2. در انتخاب واژه‏ها نهايت دقت را به كار برد تا مغرضان و گمراهان نتوانند از آن سوء استفاده كنند.
3. داراي قلمي توانا و صاحب آثاري برجسته به زبان مادري خود باشد.
4. به زبان عربي مسلط باشد تا بتواند قرآن را مستقيما از زبان عربي به زبان مقصد ترجمه كند.
5. مهم‏ترين شرط از نظر من اين است كه اهميت حديث ثقلين را در آغاز ترجمه خود براي خوانندگان بيان كند.
قرآن كريم، طبق آنچه در احاديث صحيح آمده است، كتابي است كه از ابتداي صدور آن از جانب خداوند تا نزول آن بر قلب پيامبر اكرم(ص) هفت مرحله غيبي را طي كرده تا به دست ما مسلمانان رسيده است، و قطعا پس از رسول اكرم(ص)، امام علي بن ابي طالب عليه السلام نخستين كسي بوده كه به اسرار و رموز قرآن كريم و شأن نزول آيات آن آگاهي كامل داشته است. بنابراين هيچ ترجمه‏اي بدون توجه به آنچه از اهل بيت عليهم السلام رسيده است از اتقان و اعتبار كافي برخوردار نخواهد بود.